In My Tongue

Ba boti na ngayi pe na koko na ngayi, ba lingaki monoko ya mboka na bango mingi. Po, na tina na monoko ya mboka, ezalaki eloko moko ebandi ko sunga bango, po ba teya bizaleli ya ba nekongo. Ba nekongo, bazali batu oyo ya botami na province ya bakongo, ba benga ba bango ya "nekongo".

Donc, une façon -- po na ko kabola ba bizaleli ya ba nekongo po, mboka na mboka, ba za na bizaleli na bango. Ba nekongo ba na ndenge na bango ba tambolaka, ba na ndenge na bango ba lobaka. Ba na ba coutumes na bango oyo na mboka mosusu, ba ekolo mosusu ba za nango te. Même ba y'ekolo mosusu, abi, na ba mboka mosusu te, na ba pays mosusu te, mais ya kati ya Congo, d'ekolo eza ebele.

Donc, ba nekongo aza na bizaleli ya bango o ezali ko na bango, pe neti, baluba pe, azali na bizaleli ya bango, ezali ya bango. Alors, bakoko na biso na ba parents, apesa mutuya mingi na munoko ya mboka po ezo permettre... ezo salisa bango ba teya yango paya biso bana, ou na bakoko na bango bizaleli ya ba nekongo.

Bon, ezo lakisa pe comment ko za na botosi. Botosi na français ezali, "respect". Na ba kóló pe, bakoko, oyo to za na bango lelo, na oyo ba tika biso.

Donc, na ko yeba monoko ya mboka... Soki koyeba monoko ya mboka, o za na botosi mingi na bakoko na yo, oyo ba zali na bomoyi, na ba oyo na kenda, ba oyo ba kufa. O ko zala na botosi na bango po na culture ya nekongo, o kotosa kaka oyo ozo mona te. Même, o kotosa oyo na kenda.

Donc, ezaka bisika mosusu, balobi que "Non, bisika wana, faut pas ko kende, po ezali bisika bakoko na mbiso azali." Neti so ko ke na bisika na ba kokunda batu, neti ba cimétière. O ko tambola na cimétière te lokola oza tambola--o zo kima mbangu, o zo bwáka ba biloko ya salite. E za esika moko, faut kotosa yango, ko pesa yango respect mingi, po eza esika bakoko na bisu a zo pema. O ba kufa déjà, place ba zo pema.

Bon, oyo ya misato ezali: eko kokolisa bolingo kati na ba nekongo. Donc, soki ozo solola na monoko ya mboka na yo, eza ko sunga yo, bo zala elongo, bo zala ensemble. Soki bo zo solola, bo zo loba monoko moko ya mboka, ezo sala que bo zala bino nyonso na kati, bo zo se sentir, bo za ko yoka neti bozali ya ko sungana. Bozali ya ko sangana, et puis bozali ya ko lingana. Donc, ezo matisa bolingo, ezo matisa lisanga, ezo matisa lisungi.

Et puis et ko sunga pe po na kobatela monoko ya mboka wana, donc, comme préserver la langue. Tant que na za ko loba ngo, na lakisi yango epa na yo, yo lakisa epa na bana na yo, bango, ba lakisa pe epa bana na bango. Donc, monoko ezali ko kende -- ko bunga te. Eko zala toujour ko se transmettre na génération en génération, o zo comprendre?

Ba boti pe ba koko na ngayi balingaka monoko ya mboka na bango mingi po yango nde esengeli po na : ko teya bizaleli ya ba nekongo na bana; kozala na botosi na ba kolo pe bakoko oyo batika biso; kokolisa bolingo kati na ba nekongo; kobatela kikongo.